Вы здесь
Мавзолей Нияз би.
Путешествия по природе Акмолинской области.
«Талант и знания - яркий свет, без них из тьмы исхода нет»
Рудаки Абу Абдаллах Джафар.
Поездка из Щучинска в Атбасар.
Мавзолей Нияз бия расположен в селе Тайтобе, Целиноградского района Акмолинской области. Исследователи связывают историю Акмолы с белым монументом, установленным на могиле Нияз бия. Древние кипчаки, ныне населяющие Тургайскую долину, прибыли в конце XVIII века по указанию Нияза и Кенжетай биев.
Потомки Нияза – Айдаралы, Байдалы, Жаксылык, Айдарбек, Байгозы. Его отец Тилеули батыр возглавлял объединенные кипчакские группы, стал одним из воинов Абылай-хана, проявив героизм и мужество в таких знаменитых битвах, как Аныракай, Калмаккырган, Калакум.
Между двумя реками Сарыарки - Ишимом и Нурой - в равнинном крае нет выше земли чем Тайтобе. Если подняться на его макушку, то все видно, как на ладони. Нура поворачивает с Востока правой стороной к Тайтобе и затем прямо направляется на Коргалжын.
Если посмотреть на эту поляну с высоты птичьего полета, то видно, что Тайтобе, проникающий в реку с одной стороны, похож на полуостров. Таким образом, Тайтобе – естественная крепость, которая открыта только с запада.
Поэтому все средневековые здешние погребения, особенно ханов и султанов, были защищены от жестоких нападений. Здесь же находится мавзолей Нияз бия. Нияз брал пример с великих батыров, биев и, повзрослев, начал управлять народом и справедливо правил теми, кто жил на берегах Ишима, Нуры, в Атбасаре, окрестностях Караоткеля.
Проповедовал он такие качества, как мужество, единство, солидарность, верность и человечность.
Нияз би кесенесі.
Ақмола облысының табиғатымен саяхат.
«Талант пен білім - бұл жарық шамдар, оларсыз қараңғылықтан ешқандай нәтиже болмайды»
Рудаки Абу Абдуллах Джафар.
Щучинск қаласынан Атбасарға сапар.
Сарыарқаның қос өзені Есіл мен Нұра арасындағы жайдақ өлкеде Тайтөбеден биік жер де жоқ шығар. Нұра Тайтөбені оң жағымен, шығыстан айналып өтеді де содан әрі Қорғалжын қопасына қарай тіке тартады.
Егер осы алаңға құс қанатының үстінен қарасақ Тайтөбенің өзенге бір жағынан кіріккен түбек сияқты жер екенін аңғарар едік. Осылайша Тайтөбе тек батысынан, яғни қазіргі Астана жағынан ғана ашық табиғи бекініс сияқты.
Ортағасырлық қоныстардың барлығы да, әсіресе хан мен сұлтандардың ордалары, осылайша тұтқиыл шабуылдардан қорғанды. Оның басына шықсаң көз жетер маңайдың бәрі алақанға қойғандай көрініп тұрады. Тайтөбенің биік жерінде Нияз би кесенесі орналасқан.
Орналасқан жер: Нияз Тілеуліұлы (1741 - 1790) - Абылай ханның бас билерінің бірі. Нияз би кесенесі – Ақмола облысы Целиноград ауданы Тайтөбе кентінде орналасқан. Қысқаша анықтамасы: Ұзын қыпшақтың алпыс тармағынан шыққан.
Тапқырлығы мен әділдігіне риза болған Абылай Нияз би талантын жоғары бағалаған. Би өмірінің көпшілігін Қараөткелде, Көкшетау өңірінде өткізген. Осындай ұлы батырлар мен билердің ортасынан тәлім алған Нияз ержете келе Есіл, Нұра жағаларын, Атбасар, Караөткел атырабын мекен еткен елдерді басқарып, оларға әділ билік жүргізген.
Елдікті, ерлікті, бірлікті, ынтымақты, адалдықты, адамдықты уағыздап келген. Нияз бидің тапқыр, шешендігі жөнінде мына бір аңыз ел есінде калыпты. ЗерттеушілерАқмола (қазіргі Астана) қаласы атауының тарихын Нияз би қабірінің басына орнатылған ақ моламен байланыстырады.
Ұзын қыпшақтар Торғай өзенінің алқабындағы қазіргі қоныстарына XVIII ғасырдың ақырында Нияз және Кенжетай билердің нұсқауымен келіп мекендеген. Нияздан Айдаралы, Байдалы, Жақсылық, Айдарбек, Байғозы ұрпақтары тарайды.
Әкесі Тілеулі батыр 92 баулы Қыпшақ жұртының құрама қолын басқарған Аңырақай, Қалмаққырған, Қалақұм тағы сондай атақты шайқастарда талай-талай ерлік көрсеткен Абылай ханның жеңімпаз батыры болыпты.
Нияз тәрізді үлы да, баба билердің, батырлардың ел үшін, халық үшін атқарып кеткен игі істерін өшпестей етіп, тарих беттеріне түсіріп, мәңгі есте қалдыру алдағы міндетіміз. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: Даланың дара ділмарлары. Алматы: ЖШС "Қазақстан" баспа үйі", 2001, - 592 бет.
Список использованной литературы:
«Даланың дара ділмарлар», Алматы: ТОО «Қазақстан» баспа үйі», 2001, 592 стр.